مرغ و نقش آن در شکل گیری تمدن ها
علائم مرغ کرچ برای جوجه کشی طبیعی
- سوخت ساز بدن پرنده کاهش می یابد.
- درجه ی حرارت بدن پرنده به میزان خفیفی ( حدود یک یا دو درجه ) افت می کند.
- مرغ بدون تحریکی در لانه ی خود می ماند.
- رفتار های پرنده تهاجمی می شوند.
- پر های سینه ی پرنده دچار تغییراتی شده و لانه از کرک های مرغ پر می شود.
هر کدام از این تغییرات برای مهیا شدن شرایط جوجه ی کشی طبیعی فلسفه و دلیلی دارد که جای بحث بسیار دارد. با مشاهده ی این شرایط شما می توانید اطمینان کنید که مرغ برای انجام فرانید جوجه کشی آماده است. ( برای آشنایی با جوجه کشی مصنوعی کلیک کنید )
تعداد تخم مرغ ها در هر دوره ی جوجه آوری
- توجه داشته باشید که قرار دادن ۸ تا ۱۰ تخم مرغ زیر پای مرغ کرچ طبیعی بوده
- و هر چه تعداد تخم مرغ ها را افزایش دهید
- در واقع شانس تبدیل شدن آن ها به جوجه را کاهش داده اید.
- نکته ی دیگری که باید به آن اشاره کرد مربوط به تخم مرغ ها می باشد.
- در این روش شما نیاز نیست الزاما از تخم هایی استفاده کنید
- که مرغ کرچ آن ها را گذاشته است بلکه شما می توانید از هر تخم مرغ نطفه دار دیگری نیز استفاده کنید.
- یکی از مزیت های جوجه آوری طبیعی این است که مرغ به صورت غریزی تمام مراحل آن را خود مدیریت می کند.
رفتارشناسی
مرغها همه‌چیزخوارند در محیط آزاد اغلب زمین را برای یافتن دانه‌ها، حشرات و حتی جانوران بزرگتر از قبیل مارمولک و موشهای جوان می‌خراشد
مرغ به صورت طبیعی از ۵ تا ۱۱ سال، بسته به نژاد، عمر میکند.
در مرغداری تجاری یک جوجهٔ گوشتی تا قبل از کشتار تنها شش هفته زندگی میکند.
جوجه‌های نیمه گوشتی و پرورش یافته در محیط باز تا ۱۴ هفته هم نگهداری می‌شوند. مرغ‌های تخمگذار هم تا یک سال حدود ۳۰۰ تخم گذاشته و پس از آن توانایی آنها در تخمگذاری کاهش می‌یابد و به کشتارگاه فرستاده می‌شوند تا از آنها در غذای بچه، حیوانات خانگی، پای و غذاهای پرورده استفاده شود.[۱۵] بر اساس کتاب رکوردهای گینس، پیرترین مرغ جهان در سن ۱۶ سالگی بر اثر مشکل قلبی مرد.
خروس را میتوان از رنگ تندتر آن نسبت به مرغ و پرهای بلند دم و همچنین پرهای نوک تیز گردن و کمر از مرغ تشخیص داد. با این حال در برخی نژادها مانند سبرایت مرغ و خروس تفاوت بسیار اندکی دارند. خروس را همچنین میتوان با دقت در بلندی تاج و سیخک (برآمدگی نیزه مانند در پای مرغ) از مرغ باز شناخت. در بعضی نژادها و نژادهای دورگه مرغ و خروس را از رنگ آنها میتوان تمیز داد. در مرغ بالغ گوشت بالای سر (کاکل =تاجcomb/cock’s comb) و همچنین زائدهٔ زیر حلقوم پرنده (wattleزیرحلقوم یا غبغب) اندکی رشد می‌نماید. در اکثر نژادها رشد تاج و زیر حلقوم در خروس‌ها بیشتر از مرغان است به طوری که کاکل خروس بزرگتر از کاکل مرغ میباشد. در برخی نژادها هم پرهایی اضافه در ناحیه صورت و غبغب پرنده می‌روید که ناشی از یک تغییر ژنتیکی بوده و به آن ریش (beard/muff) گفته میشود.
مرغها توانایی پریدن برای مسافتهای بلند و طولانی را ندارند، اما در نژادهای سبک‌تر می‌توانند که بر روی نرده یا شاخه‌ها، جایی که به‌طور طبیعی استراحتگاه آنهاست، بپرند. مرغها معمولاً عمل پریدن را برای جستجو یا اجتناب از خطر انجام می‌دهند.
مرغها اجتماعی بوده و گله‌ای زندگی میکنند.
مرغها در درون خود یک نوع سلسله مراتب (pecking order) دارند که در آن عده‌ای از پرندگان در بدست آوردن غذا و محل استراحت برتری دارند. برداشتن مرغ و خروس‌ها از گله، سبب اخلال در این نظم میشود تا دوباره سلسله مراتب جدید برقرار شود. افزودن پرندگان جدید-بویژه پرندگان جوان- به گله معمولاً موجب نزاع و ایجاد جراحت میشود.[۱۷]
مرغها معمولاً تمایل دارند که در جایی تخمگذاری کنند که از قبل در آنجا تخم بوده باشد و تخم‌های آشیانه‌های اطراف را نیز به محل خود انتقال میدهد. گاهی نیز بر سر تخمگذاری در یک محل خاص، بسیار لجوج و یکدنده می‌شوند. بسیار اتفاق می‌افتد که دو مرغ بر سر جای تخمگذاری با هم درگیر شده و حتی اگر محل کوچک باشد بر روی هم تخم می‌گذارند.
خروس‌ها به منظور اعلام حضور به خروس‌های رقیب بانگ می‌زنند. این عمل می‌تواند به علت تغییرات محیط هم باشد. مرغها نیز پس از تخمگذاری یا برای صدا زدن جوجه‌های خود قدقد میکنند.
در سال ۲۰۰۶ دانشمندانی که بر روی پیشینه پرندگان تحقیق میکردند به یک ژن پس مانده-talpid۲ برخوردند که در دوران جنینی عامل شکل‌گیری دندان‌ها در فک میباشد؛ شبیه آنچه در فسیلهای پرندگان دیده شده‌است. جان فالن ناظر این پروژه اظهار می‌دارد که:”… مرغها تحت شرایطی خاص توانایی دندان درآوردن را حفظ کرده‌اند… .
تاریخچه پرورش مرغ بومی در ایران
تا سال ۱۳۳۳ مصرف گوشت و تخم مرغ کشور ، بیشتر بر تولیدات مرغ بومی در روستاها تکیه داشت و در نتیجه منبع درآمدی برای روستائیان بود و شاید به لحاظ تقاضای بیشتر مردم، پرورش صنعتی مرغ با وارد کردن تعداد ۶۰۰۰۰ قطعه مرغ از نژادهای «نیوهمشایر، رد آیلند رد و پلیموث راک و توزیع آن بین روستائیان آغاز شد سپس با ایجاد موسسه ی جوجه کشی نارمک در تهران در سال ۱۳۳۹ توسط وزارت کشاورزی وقت گسترش یافت (ژاقری، مع، ۱۳۶۳).
هرچند امروزه پرورش مرغ گوشتی یا تخمگذار صنعتی، نیاز به گوشت مرغ و تخم مرغ کشور را تامین می نماید ولی تقاضای گوشت مرغ بومی جوان و تخم مرغ محلی هنوز جایگاه خود را حفظ نموده و طرفداران خاص خود را دارد و اصولاً توجه به کیفیت غذا، در بین بسیاری از اقشار مردم بیشتر شده و لذا برای آن بهای خوبی را پرداخت می کنند. بطوری که در بعضی کشورها، گوشت مرغ بومی تا دو برابر قیمت گوشت مرغ صنعتی به فروش میرسد.
در زمان نگارش این مقاله در کشور مالزی حدود ۹۰ درصد از کشاورزان بین ۳ تا ۵ مرغ و ۱۰ درصد باقی مانده، بیش از ۳۰ قطعه مرغ بومی نگهداری نموده و از نظر تولید گوشت و تخم مرغ خودکفا هستند. ۲۵ درصد از سه میلیون و پانصدهزار خانوار شبه جزیره مالزی، در حیاط خلوت های خود مرغ بومی نگهداری می کنند. در تایلند، هر خانوار روستایی تقریباً ۴ تا ۵ مرغ پرورش میدهد. در اندونزی ۶۰ درصد از طیور این کشور را مرغ بومی تشکیل میدهد. در فیلیپین ۳۳ میلیون مرغ بومی وجود دارد که حدود ۵۷ درصد از تولید طیور آن کشور را تامین می کند. در برمه نیز ۲۷ میلیون مرغ بومی وجود دارد که ۸۵ درصد از کل تولید طیور آن کشور را شامل می شود(مجیدی، ع، ۱۳۷۳) و در ایران حدود ۴۷ میلیون مرغ بومی وجود دارد.
مرغ جنگلی سرخ جد اصلی مرغ اهلی محسوب میشود. زیستگاه اولیه این مرغ ها، جنوب شرقی آسیا می باشد. مرغ جنگلی سرخ یک نوع مرغ وحشی بود که هنوز هم در اکثر مناطق جنوب شرقی آسیا زندگی میکند. گفته میشود مرغ های اهلی شده حاصل ترکیب مرغ جنگلی سرخ و خاکستری می باشند. پس از قرن ها پرورش و ترکیب نژادهای مختلف، مرغ ها در رنگ ها، اندازه ها و اشکال مختلف به وجود آمدند. امروزه بیش از ۳۵۰ گونه مختلف مرغ با ویژگی های فیزیکی مختلف شناخته شده است.
اولین مرغ اهلی جهان در کجا ثبت شده است؟
در یک مطالعه برجسته از موسسه جانور شناسی کونمینگ تحت آکادمی علوم چین محققان کشف کردند که اولین مرغ جهان ۹۵۰۰ سال پیش در جنوب شرقی آسیا هچ شده است. اما اینکه مرغ ها کی اهلی شده اند هنوز هم بحث برانگیز می باشد. تحقیقات اخیر آکادمی علوم چین حاکی از آن می باشد که ممکن است چندین سناریوی اهلی سازی دیگر در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی آسیا، جنوب چین، تایلند، میانمار و هند وجود داشته باشند.
از آنجا که نسل وحشی و اجداد اصلی مرغ های اهلی هنوز هم زنده اند بنابراین تحقیقات در مورد زمان پیدایش مرغ های اهلی هنوز هم ادامه دارد. محققان سعی میکنند با بررسی رفتارهای مرغ وحشی و اهلی و ژنتیک آنها به نتایج برسند.
تا به امروزه اولین بقایای مرغ خانگی در شمال چین یافت شده که مربوط به ۵۴۰۰ سال قبل از مسیح می باشد اما اینکه آنها واقعا اهلی بوده اند هنوز هم بحث برانگیز می باشد. چرا که مدارک محکمی از مرغ های اهلی شده در چین تا ۳۶۰۰ سال قبل از مسیح وجود ندارد.
آیا پیدایش و ریشه ها مرغ های اهلی کشور چین می باشد؟
دو بحث اصلی در زمینه تاریخچه مرغ اهلی هنوز هم تا حدود زیادی بدون جواب باقی مانده اند. اولین اینکه هنوز معلوم نیست مرغ های اهلی در چین زودتر به وجود آمده اند و یا اینکه در جنوب شرقی آسیا. دوم اینکه آیا مرغ های pre-columbian زودتر در قاره آمریکا زندگی میکردند یا نه. بررسی های زیست محیطی در چین نشان میدهد که زیستگاه مساعدی برای مرغ های وحشی در آن زمان وجود نداشته است. همچنین مطالعاتی بر روی استخوان های اولیه مرغ انجام گرفته و گزارش شده که فقط تعداد انگشت شماری از آنها به مرغ ها تعلق دارند. بنابرین در این زمینه هنوز هم ابهامات زیادی وجود دارد.
محققان آلمانی معتقد هستند که شواهد نادری وجود دارد که بخواهیم بگوییم اهلی سازی مرغ ها برای اولین بار در شمال و یا مرکز چین اتفاق افتاده است. آنها معتقد هستند که به احتمال قوی مرغ های وحشی در جنوب چین یا جنوب شرقی آسیا اهلی سازی شده اند.
در قدیم به مرغ چه میگفتند؟
به اولین مرغ های اهلی شده کلمه مانوک manuk گفته میشد که یک کلمه به زبان استرونزی است. این کلمه زبان بومیان منطقه جنوب شرقی آسیا بود به همین دلیل گفته میشود منشأ پیدایش مرغ های اهلی جنوب شرقی آسیا میباشد. یونانی ها نیز زمانیکه برای اولین بار از ایران به یونان مرغ بردند به آن لقب “آلارم ایرانی” و “پرنده پارتی” اختصاص دادند.
چرا پرورش مرغ بومی؟
- افراد کهنسال بخوبی بیاد دارند که در ۵۰ یا ۶۰ سال گذشته و قبل از آن، تمامی نیاز مردم کشور به گوشت و تخم مرغ از طریق مرغان بومی پرورش یافته
- در روستاها تامین می شد. در آن زمان هیچ اثری از پرورش مرغ صنعتی نبود
- و بدون تردید میتوان ادعا نمود که در آن روزگار عموماً خوراک سالم (و محصولات ارگانیک) عرضه می شد.
- بی انصافی است اگر این حقیقت را مخفی کنیم
- که در روزگاران قدیم در مقایسه با امروز، مردم کمتر گوشت مرغ مصرف می کردند
- و یکی از دلایل توسل جوامع به پرورش مرغ صنعتی و تولید أنبوه محصولات
- این پرنده ی مفید، افزایشی جمعیت، رشد فرهنگ تغذیه، تقاضای بیشتر خوراک و محصولات پروتئینی بود.
- با این حال، توصیه و انگیزه ی سرمایه گذاری و پرورش مرغ بومی می تواند به دلایل زیر باشد
طعم مطبوع گوشت مرغ بومی
تا چند وقت پیش اگر شخصی در نتیجه ی بیماری ضعیف می شد پزشکان سنتی توصیه می کردند جوجه خروسی ذبح کرده و با افزودن سبزیجات و اندکی چاشنی آنرا آب پز نموده و به شخص مریض بخورانند. این خوراک در کنار داروهای سنتی واقعاً موثر بود و سبب تجدید قوا و بهبودی وی می شد!
در بسیاری از مناطق، مرغ و خروس بومی با گردش و تفرج در محیطهای باز محافظت شده، با توانائی بالایی که خداوند تبارک و تعالی در ذات این پرنده نهفته است خوراک مورد نیاز و شاید بتوانیم ادعا نمائیم خوراک دلخواه خود را جستجو کرده و مصرف می کنند. این خوراک تا حدی توسط پرورش دهنده تامین میشود و مرغان با مصرف سایر اقلامی که از محیط اطراف جمع آوری می کنند، نیاز خود را تکمیل مینمایند.
طعم و مزه ی بهتر گوشت مرغ و خروس بومی تا اندازه ای به خصوصیات ژنتیکی و قابلیتهای ذاتی پرنده مربوط می شود و تا حدی نیز متاثر از خوراکی است که مصرف می کند و به همین سبب است که امروزه آن دسته از پرورش دهندگان نیمه صنعتی و تولید کنندگان گوشت مرغ بومی، که مرغان خود را در سالن پرورش می دهند به صورت مستمر و تا حد ۳ تا ۴ درصد از خوراک روزانه ی پرندگان را با سبزیجات و قسمتی از آنرا با سبزی های معطر تامین می کنند تا علاوه بر سلامتی پرنده، بر طعم گوشت آنها نیز اثر مطلوبی بگذارد.
این حقیقت غیر قابل انکار است که طعم و مزه ی گوشت نیمچهای بومی بسیار بهتر و مطبوع تر از کوشت نیمچه ی صنعتی است.
طعم بهتر تخم مرغ بومی
احتمالا مصرف کنندگان تخم مرغ بومی مشاهده نموده اند که برای تهیه ی آن ، مبلغ بیشتری در مقایسه با تخم مرغ صنعتی پرداخت می کنند. معمولا توجه مصرف کننده به سه خصوصیت ویژه ی تخم مرغ بومی است :
۱-تازه بودن تخم .
۲-طعم و مزه ی بهتر.
۳-رنگ زرده.
در رابطه با سه ویژه گی فوق الذکر و چگونگی تولید تخم مرغ با کیفیت بعداً به تفصیل صحبت خواهیم کرد. و در این مبحث همین قدر کفایت می کند که بدانیم یکی از دلایل طعم بهتر تخم مرغ بومی همان گردش پرنده و مصرف خوراک دلخواه است که از نقطه نظر «آرگانولچیک، بر طعم و مزه ی تخم مرغ بومی تاثیر خوبی می گذارد. از دیگر دلایلی که پرورش مرغ بومی را توجیه می کند. تولید تخم مرغی است که قیمت فروش آن خوب و مورد درخواست مصرف کنندگان است.
محصول ارگانیک
- اصلا به جهت کوچک بودن یک واحد پرورش مرغ بومی ، مدیریت آن آسانتر است و بهتر می توان آنرا کنترل کرد. با کمی دقت و مراقبت می توان ” تخم مرغ ارگانیک ” تولید کرد.
- روش کار آسان است.
- ولی نظارت و دقت زیادی را طلب می کند کافیست مرغان تخمگذار سالمی در اختیار داشته باشیم
- که ترانس ژنتیک نباشند( دستکاری ژنتیکی نشده باشند، معمولاً آب شرب مورد استفاده این مرغان
- از نقطه نظر مقدار فلزات سنگین مانند مس، جیوه، سرب و غیره مورد بررسی آزمایشگاهی قرار می گیرد.
- چنانچه این موارد مورد توجه قرار گیرند تخم مرغ تولید شده را ارگانیک» می نامند.
- چنین محصولی اگر برچسب تازگی هم داشته باشد فوق العاده ارزشمند است.
- بسیاری از مردم کشورهای اروپایی که برای سلامتی خود
- ارزش خاصی قائلند فایده ی چنین محصولی را خوب میدانند و برای تهیه ی آن پول خوبی می پردازند.
- در ضمن بسیاری از پزشکان در مسیر درمان بیماریهای صعب العلاج،
- مصرف «محصولات ارگانیک» را بسیار توصیه نموده و آنرا بخشی از روند و مراحل درمان آن بیماری قلمداد می نمایند.
مقاومت در مقابل بیماری ها
- اصولاً در طیور صنعتی، هرچه نژاد خالص تر باشد مقاومت آن در مقابل بیماری ها کمتر می شود.
- همخوانی که حاصل تولید نژادهای خالص است موجب می شود عارضه هایی مانند بد فرمی اعضاء بدن، رشد نامطلوب، کاهش مقاومت در مقابل بیماری ها و … ایجاد شود.
- این موارد در مرغان بومی که حاصل آمیخته گری های متفاوت بوده اند کمتر مشاهده می شود.
- مرغان بومی به دلیل اینکه سالها در محیط طبیعی زندگی کرده اند کم کم تاثیراتی از محیط کسب نموده اند
- و مقاومت شان در مقابل بیماری ها بیشتر شده است.
- در حقیقت در طی مراحل مختلف و در مواقع روز بیماری ، مرغان ضعیف و نامطلوب به بیماری آلوده شده و تلف شده اند
- ولی پرندگان مقاوم زنده مانده و نسل فعلی را تشکیل داده اند.
- (در موضوع مقاومت به بیماری ها باید به این نکته توجه نمود که مرغان قوی و سالم مقاومت بهتری از خود نشان می دهند
- و اصلا نباید از مرغان ضعیف و پرندگانی که تحت سوء تغذیه پرورش یافته اند ، انتظار داشت که در مقابل بیماری ها مقاوم باشند).
تولید آسان
- کم نیستند منازل ویلایی و حیاط داری که در گوشه ای از آن ، تعداد مرغ و خروس بومی در کنار مصرف مقداری گندم ، ضایعات آشپزخانه را نیز مصرف کرده و تولیدی با کیفیت عرضه می نمایند.
- پرورش تعداد دو تا سه مرغ بومی بشرط رعایت کامل بهداشت در بالکن منازل آپارتمانی نیز میسر است.
- کسانی که باغی محصور دارند می توانند اتاقکی را در گوشه ای از آن برای پرورش مرغ بومی اختصاص داده و تولیدی با ارزش را با کار و زحمت بسیار اندک بدست آورند.
- مرغ بومی بر حداقل نهاده ها تکیه دارد و کار جانبی فعالیت های کشاورزی است. پرورش مرغ بومی نقش مهمی در تامین پروتئین جوامع محلی دارد.
- با اینحال توصیه ی ما ایجاد یک واحد نیمه صنعتی پرورش مرغ بومی است که بدون تردید تولید بیشتری داشته
- و هر چند مقداری از وقت پرورش دهنده را به خود اختصاص می دهد
- ولی می تواند در حد یک شغل خوب ، درآمد داشته باشد.
- در چنین واحدی بشرط رعایت اصول مدیریت پرورش طیور و رعایت مسائل بهداشتی ، می توان بدست آوردن تولیدی با ارزیش و مطمئن را تضمین نمود.
از کجا و چگونه شروع کنیم؟
اگر تخصص و تبحر کافی در زمینه ی پرورش مرغ بومی ندارید. اولین نیاز کسب اطلاعات اولیه در خصوص مدیریت صحیح پرورش مرغ بومی است. هدف ما در این نوشته در همین راستا و آموزش مدیریت پرورش مرغ بومی در اندازه ی نیمه صنعتی است ضمن آنکه اشاراتی سودمند برای پرورش این پرنده ی مفید در حد و اندازه ی خانگی نیز ارائه خواهیم نمود. متقاضی پرورش مرغ بومی در اولین مرحله باید تصمیم بگیرد و به سئوالات زیر پاسخ دهد:
۱- چه واحدی و با چه ظرفیتی می خواهد ایجاد نماید؟
۲- آیا امکانات مالی، مکانی و تجهیزاتی لازم را در اختیار دارد؟
۳- آیا شرایط محلی (مجوزها) و همسایگان به او اجازه ی فعالیت در این زمینه را می دهند؟
۴- آیا پرورش مرغ بومی در مکان مورد نظر، مزاحمتی برای همسایگان ایجاد نمی کند؟
۶- پرندگان مورد نیاز را از کجا باید فراهم کند؟
۷- خوراک پرندگان را چگونه باید تامین نماید؟
۸- محصول تولیدی خود را چگونه باید به فروش برساند؟ ( بسیار مهم) برای پاسخ به اولین سئوال، چشم انداز آینده باید شفاف باشد. بدین معنی که، متقاضی پرورش مرغ بومی باید بداند چنانچه در این زمینه سرمایه گذاری کند، محصول واحد او می تواند تمامی موارد زیر باشد:
۱- تخم مرغ بومی (محصولی تازه و اورگانیک).
۲- گوشت مرغ و خروس بومی(با طعم بهتر و ارزشی بالاتر).
۳- خروس زنده (برای قربانی کردن که با قیمت خوبی به فروش میرسد).
۴- تخم نطفه دار(با قیمتی بالاتر برای کسانی که جوجه یکروزه بومی تولید می کنند).
۵- جوجه ی یکروزه (موجب ارزش افزوده خواهد شد).
۶- نیمچه ی بومی(با قیمت مناسب، برای کسانی که قصد دارند مرغ بومی پرورش دهند).
و به عنوان یک محصول جانبی، کود مرغی.
ممکن است وی بخواهد یک یا چند مورد از موارد بالا را تولید کند. در هر صورت بعد از تصمیم نهایی بهتر است تمامی مراحل و مخارج را بر روی کاغذ آورده و حساب و کتاب کند. – .برای آغاز کار ابتدا باید «جایگاه پرورش» مرغ بومی» ایجاد شود.